Μυστικά Ανάπτυξης Κριτικής Σκέψης

Είναι πολλές οι φορές που, τόσο στον χώρο της κατάδυσης, όσο στις επιχειρήσεις αλλά και την καθημερινή μας ζωή, ακούμε τις έννοιες ”κριτική σκέψη” και ”soft skills”.

Στην αυτόνομη κατάδυση συνδυάζονται κατά την διεξαγωγή και αξιολόγηση των “Critical Skills”. Πρόκριται για τις δεξιότητες ανταπόκρισης και αντιμετώπισης καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης που απειλούν τη ζωή. Αφορούν σε ατομικό αλλά και ομαδικό επίπεδο, και διεξάγονται υποβρυχίως.

Χαρακτηριστικό τους είναι η τυχαιότητα και η απροβλεψιμότητα και απαιτούν κριτική σκέψη και ανεπτυγμένες Μη Τεχνικές Δεξιότητες. Αυτές που συνήθως αναφέρονται ως Soft Skills.

Τι είναι η κριτική σκέψη;

Κριτική σκέψη είναι η νοητική και συναισθηματική λειτουργία κατά την οποία ένας άνθρωπος αξιολογεί την αξιοπιστία των πληροφοριών.

Στη συνέχεια αποφασίζει τι να σκεφτεί ή τι να κάνει μέσω συλλογισμών, οι οποίοι γίνονται με βάση τα στοιχεία που μπορεί να έχει στη διάθεσή του.

Κριτική σκέψη λοιπόν, είναι ο τρόπος με το οποίο κάθε άτομο αντιλαμβάνεται και “μεταφράζει” και “εξηγεί”, τις πληροφορίες που δέχεται ο εγκέφαλός του.
Στην περίπτωή μας ας πούμε από τη στιγμή που ξεκινάει την ενασχόλησή του με τις καταδύσεις.

Ο τρόπος αυτός εμφανίζει ιδιαιτερότητες από άτομο σε άτομο και  ο καθένας πράττει ανάλογα. 

Πως λειτουργεί;

Ένας δύτης μαθαίνει να στέκεται κριτικά όταν γνωρίζει τι να ρωτά, πώς να ρωτά και πότε. 

Στη συνέχεια μαθαίνει πως να σκέφτεται λογικά, πότε και ποιες μεθόδους και στρατηγικές να χρησιμοποιεί ώστε να αντιμετωπίσει μια κατάσταση είτε μέσα, είτε έξω από το νερό.

Το πρόβλημα

Η κριτική σκέψη απουσιάζει κατ’ αρχήν από το εκπαιδευτικό σύστημα.

Ενώ όμως αυτό στο σπορ της κατάδυσης ενισχύεται σε γενικές γραμμές, δεν είναι λίγες οι φορές, κυρίως λόγω της ιδιαιτερότητας του, που η κριτική σκέψη συγχέεται με την κατάκριση.

Αυτό συμβαίνει γιατί η εκπαίδευση, καθώς και οι δραστηριότητες μετά από αυτήν, υποβιβάζονται μέσω της στείρας αποστήθισης, το οποίο είναι ο παραδοσιακός τρόπος εκμάθησης καταδύσεων. Και όχι μόνο!

Ο Διάλογος

Αυτό ενισχύεται ακόμα περισσότερο αν παρατηρήσουμε πως, κάτι που δεν συνιστάται μέσα σε μία τάξη, είναι ο διάλογος.

Όταν ο εκπαιδευτής δηλαδή θέτει μια ερώτηση στους μαθητευόμενους δύτες, οι απαντήσεις που παίρνει δεν προέρχονται από την κρίση των ίδιων, αλλά από άλλες πηγές πληροφόρησης με τη μορφή

• άκουσα
• μου είπε ο φίλος μου κλπ.

Φαίνεται δηλαδή ξεκάθαρα από την ένδεια αιτιολόγησης της απάντησης.

Επίσης, ο τρόπος που εξετάζεται η αντίστοιχη ύλη για κάθε πρόγραμμα εκπαίδευσης, παραμένει στις πληροφορίες του εγχειριδίου χωρίς ο εκπαιδευτής να αφήνει περιθώρια στο μαθητή για εμβάθυνση στις απόψεις του.

Το αποτέλεσμα είναι η ανολοκλήρωτη καταδυτική παιδεία του ατόμου φυσικά.

Η έλλειψη κριτικής σκέψης έχει ως αποτέλεσμα τη δυσκολία του να δομηθεί μια υγιής συζήτηση, τόσο στα θέματα της κατάδυσης, όσο και για οποιοδήποτε άλλο θέμα, γενικά.

Ωστόσο ο δύτης, ολοκληρώνοντας την εκπαίδευση θα κληθεί να πει τη γνώμη του σχετικά με κάποιο επίκαιρο καταδυτικό θέμα.

Αναμενόμενο είναι να βρεθεί σε αμηχανία, διότι είχε συνηθίσει να είναι ένας παθητικός δέκτης απόψεων και όχι να παρουσιάζει τη δική του.

Η λύση

Στα πλαίσια της εκπαίδευσης θα ήταν αποτελεσματικότερο εάν ο εκπαιδευτής υπερπηδούσε τη γνωστή και πατροπαράδοτη νοοτροπία.

Εάν δηλαδή έκανε το μάθημα με επιμελημένη μέθοδο, η οποία να προσελκύει το ενδιαφέρον του μαθητευόμενου δύτη και να τον παρασέρνει, ώστε να συμμετέχει στο μάθημα, χρησιμοποιώντας και υποστηρίζοντας τις απόψεις του.

Όπως τα παιδιά, έτσι και οι αυτόνομοι δύτες, πρέπει να διδάσκονται το πώς να σκέφτονται και όχι τι να σκέφτονται.

Η κριτική σκέψη περιλαμβάνει έναν πολύπλοκο συνδυασμό δεξιοτήτων. 

Ανάμεσα στα κύρια χαρακτηριστικά είναι τα εξής:

Λογική: 

Η Λογική ασχολείται με τους κανόνες που χρησιμοποιούμε για να βγάζουμε σωστά συμπεράσματα. Συνεπώς μας ενδιαφέρουν τα επιχειρήματα και οι συλλογισμοί.

Σκεφτόμαστε κριτικά όταν:

• Βασιζόμαστε στη λογική και όχι στο συναίσθημα
• Απαιτούμε αποδεικτικά στοιχεία
• Βρίσκουμε τις καλύτερες δυνατές εξηγήσεις

Αυτογνωσία: 

Σταθμίζουμε τις επιδράσεις των κινήτρων και των προκαταλήψεων μας αναγνωρίζουμε τις δικές μας υποθέσεις ή προκαταλήψεις.

Τιμιότητα: 

Αναγνωρίζουμε τις συναισθηματικές παρορμήσεις, εγωιστικά κίνητρα, ή άλλες πλάνες.

Ευρύτητα πνεύματος: 

• Αξιολογούμε όλα τα εύλογα συμπεράσματα
• Μελετούμε την ποικιλία των πιθανών απόψεων ή οπτικών γωνιών
• Παραμένουμε ανοικτοί σε εναλλακτικές ερμηνείες
• Δεχόμαστε νέες εξηγήσεις και μοντέλα, διότι για παράδειγμα είναι καλύτερα τα στοιχεία, ή είναι πιο απλά, ή έχουν λιγότερες ασυνέπειες ή καλύπτουν περισσότερα δεδομένα
• Αποδεχόμαστε νέες προτεραιότητες, προχωρώντας σε επαναξιολόγηση των αποδεικτικών στοιχείων ή επανεκτίμηση των πραγματικών συμφερόντων μας

Πειθαρχία:

• Είμαστε ακριβείς, λεπτομερείς, πλήρεις και εξαντλητικοί
• Αντιστεκόμαστε στην χειραγώγηση και σε παράλογες προσφυγές
• Αποφεύγουμε γρήγορες αποφάσεις

Αποφασιστικότητα: 

• αναγνωρίζουμε τη σημασία και αξία των εναλλακτικών υποθέσεων και προοπτικών
• αναγνωρίζουμε την έκταση και το βάρος της απόδειξης

Δείτε παρακάτω μερικές συμβουλές για την διδασκαλία της κριτικής σκέψης από τον οργανισμό «The American Philosophical Association»:

Ξεκινήστε νωρίς.

Οι νεότεροι δύτες μπορεί να μην είναι έτοιμοι για την εκπαίδευση της τυπικής καταδυτικής λογικής. Μπορούν όμως να διδαχθούν να αιτιολογούν τα συμπεράσματά τους, καθώς και να αξιολογούν τα αίτια που δίνονται από άλλους.

Αποφύγετε την ώθηση ενός δόγματος.

Όταν ζητάμε από τους μαθητευόμενους δύτες να κάνουν κάτι με έναν συγκεκριμένο τρόπο, πρέπει να εξηγήσουμε τους λόγους.

Ενθαρρύνετε τους μαθητευόμενους δύτες να κάνουν ερωτήσεις.

Οι Dive Masters και οι εκπαιδευτές θα πρέπει να ενθαρρύνουν την περιέργεια των νεότερων δυτών. Εάν μια λογική δεν έχει νόημα σε έναν δύτη, θα πρέπει να τον ενθαρρύνετε να εκφράσει τις αντιρρήσεις ή την δυσκολία του.

Ζητήστε από τους μαθητευόμενους δύτες να εξετάσουν εναλλακτικές επεξηγήσεις και λύσεις.

Είναι ωραίο να παίρνετε μια σωστή απάντηση.

Όμως, πολλά προβλήματα έχουν περισσότερες από μία λύσεις.

Όταν οι δύτες εξετάζουν πολλαπλές λύσεις, μπορούν να γίνουν πιο ευέλικτοι.

Δώστε στους μαθητευόμενους δύτες διευκρινισμένες έννοιες.

Οι δύτες θα πρέπει πρακτικά να εκφράζουν τα πράγματα με τα δικά τους λόγια, διατηρώντας όμως παράλληλα την έννοια ανεπηρέαστη.

Συζήτηση για τις προκαταλήψεις.

Οι δύτες όλων των σχολών μπορούν να καταλάβουν πως τα συναισθήματα, τα κίνητρα ακόμα και οι επιθυμίες, μπορούν να επηρεάσουν γενικά τις αποφάσεις.

Μην περιορίσετε την κριτική σκέψη σε αμιγώς πραγματικά ή ακαδημαϊκά θέματα. 

Ενθαρρύνετε τους δύτες να συζητήσουν και να αιτιολογήσουν θέματα καταδυτικής νοοτροπίας, συμπεριφοράς, πρακτικών κλπ.

Προωθήστε τη γραφή.

Όπως υποστηρίζεται από τους εκπαιδευτικούς, η διαδικασία της γραφής βοηθά τους μαθητές να αποσαφηνίσουν τις εξηγήσεις τους και να οξύνουν τα επιχειρήματά τους.

Το βιβλιάριο καταδύσεων – dive logbook είναι μια πολύ καλή ευκαιρία και αφορμή.

Ας τα εξετάσουμε όλα τα παραπάνω τώρα, στο πρακτικό μέρος της εκμάθησης καταδύσεων. Τις εκπαιδευτικές καταδύσεις και τα critical skills.

Η δυνατότητα δίνεται ήδη από τα εισαγωγικά προγράμματα όπως το Open Water, όπου ο μαθητευόμενος δύτης καλείται να πραγματοποιήσει τις ασκήσεις που διδάχτηκε κατά την εκπαίδευσή του στα περιορισμένα νερά, σε συνθήκες ανοιχτής θάλασσας και σε βάθος όχι μεγαλύτερο των 18μ.

Το ίδιο ισχύει και σε οποιοδήποτε άλλο επίπεδο εκπαίδευσης.    

Αξιοποιόντας και εφαρμόζοντας τα παραπάνω, οι μετέπειτα καταδύσεις εξοικείωσης, μπορούν να γίνουν πολύ πιο στοχευμένες, πιο παραγωγικές και πιο δημιουργικές, αποβλέποντας έτσι στη συνεχή βελτίωση και εξέλιξη. 

Διαβάζοντας τα παραπάνω θα αναρωτήθηκες ίσως: «Μήπως όμως μια τέτοια εκπαίδευση καταπνίγει τη δημιουργικότητα»;

Η απάντηση είναι, καθόλου.

Η πραγματική δημιουργική σκέψη απαιτεί απαραίτητα τη χρήση της κριτικής σκέψης, η οποία αναπτύσσει την

• περιέργεια
• την ευελιξία

και κρατάει το μυαλό ανοιχτό.

Στην πραγματικότητα, η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης μπορεί να κάνει τους δύτες πιο έξυπνους, πιο ανεξάρτητους, και πιο δημιουργικούς.

Σαφέστατα τα παραπάνω βρίσκουν εφαρμογή, τόσο στην αυτόνομη κατάδυση, όσο στην επιχειρηματική και την καθημερινή μας ζωή!

Σε συνέχεια των όσων διάβασες πιο πάνω σου προτείνω να κατεβάσεις το πιο κάτω δωρεάν eBook