Αυτό είναι ένα άρθρο που γράφτηκε πίσω στο 2016, όταν είχα ήδη κλείσει το Sea Breaze ως καταδυτική επιχείρηση. Πιστεύοντας ότι θα βρεις ενδιαφέροντα πράγματα από πλευράς αυτογνωσίας, και όχι μόνο, το μοιράζομαι αυτούσιο με copy & paste σήμερα μαζί σου εδώ.

Δεν είναι μεγάλο το χρονικό διάστημα που δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από τον Βασίλη, έναν δύτη που είχα εκπαιδεύσει πριν από μερικά χρόνια. Είχε πλέον γίνει εκπαιδευτής καταδύσεων και πρόσφατα ξεκίνησε να λειτουργεί το δικό του καταδυτικό κέντρο.

«Coach» είπε, «απλά ήθελα να σου πω ότι τώρα που άνοιξα το δικό μου καταδυτικό κέντρο και έχω να κάνω με πελάτες, εκτός από τους φίλους, να συνοδεύω δύτες και να κάνω μαθήματα είναι πάρα πολύ δύσκολο. Όμως κάθε φορά που θέλω να τα παρατήσω ή που είμαι στη θάλασσα, σκέφτομαι εσένα και τι εσύ θα έκανες σε αυτά που αντιμετωπίζω. Σε βλέπω ξανά να  λες «Αυτό είναι το καλύτερο που μπορείς να κάνεις; Δε μπορείς να κάνεις και κάτι ακόμη; Δε μπορείς να το κάνεις καλύτερα;» κι έτσι συνεχίζω»

«Αλήθεια;» είπα «Το θυμάσαι ακόμα;»
«Το σκέφτομαι κάθε μέρα» είπε «Τα λόγια σου και η εκπαίδευσή σου είχαν πραγματικά τεράστια επίδραση σ’ εμένα και σε πολλούς από τους δύτες που πέρασαν απ’ τα χέρια σου και που γνώρισα προσωπικά, οπότε ήθελα απλά να πω ευχαριστώ»

Δεν ήξερα τι να σκεφτώ. Ήμουν περήφανος μεν, αλλά κυρίως ήμουν φοβισμένος. Φοβόμουν επειδή για κάθε άνθρωπο σαν τον Βασίλη – έναν δύτη με τον οποίο είχα εξαιρετική σχέση – μπορούσα να σκεφτώ και μερικούς τους οποίους δεν βοήθησα ιδιαίτερα. Δεν ήμουν πάντα θετικός και σίγουρα ενδιαφερόμουν πολύ περισσότερο για τα αποτελέσματα αντί για το πώς έκανα τους μαθητές μου να αισθάνονται. Άγγιξα πολλούς ανθρώπους, αλλά ξέρω ότι κάπιοι παραιτήθηκαν από το σπορ εξαιτίας μου και εξαιτίας του περιβάλλοντος που δημιούργησα. Ξέρω ότι κάποιοι κατέληξαν να μισούν ένα σπορ που αρχικά αγαπούσαν και αυτό εξαιτίας μου.

Κανείς δε μου έμαθε να φέρομαι διαφορετικά και σίγουρα δε μου μίλησαν για το κομμάτι της σχέσης με τον δύτη στην παραδοσιακή σχολή καταδύσεων και το εκπαιδευτικό (πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπαιδευών). Δεν κατηγορώ κανέναν, απλά τόσα ήξερα, τόσα έκανα.

Τα τελευταία χρόνια, δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας, στο blog μας και τα Social Media μηνύματα για να γίνουμε καλύτεροι εκπαιδευτές και καλύτεροι γονείς για τα παιδιά μας. Μιλάμε για το πώς πρέπει να βάζουμε τις ανάγκες, τις αξίες και τις προτεραιότητες των μαθητών μας πάνω απ’ όλα.Μιλάμε για το πώς θα κάνουμε την αυτόνομη κατάδυση ένα περιβάλλον σεβασμού και εμπιστοσύνης και όχι φόβου. Μιλάμε για το πώς θα εστιάσουμε στην ανάπτυξη του ατόμου και του δύτη κι όχι απλά στο αποτέλεσμα των εκπαιδευτικών του καταδύσεων και των καταδυτικών εργασιών – Projects.

Κι όμως, για πάρα πολλά χρόνια δεν ήμουν αυτός ο εκπαιδευτής και αυτό είναι κάτι που με τρώει κάθε μέρα.
Ένα τηλεφώνημα άλλαξε τα πάντα για μένα. Χάρη σ’ αυτό το τηλεφώνημα, ο εκπαιδευτής καταδύσεων που είμαι σήμερα δεν έχει καμία σχέση με αυτόν που ήμουν όταν ξεκίνησα πριν από μία δεκαετία. Αυτό το τηλεφώνημα μου έμαθε ότι η επιρροή ενός εκπαιδευτή δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Μου έμαθε την τεράστια επίδραση που έχουν τα λόγια κι οι πράξεις μας στους μαθητευόμενους δύτες. Κυρίως όμως μου έμαθε να ξέρω γιατί κάνω το κάθε τι που κάνω ως εκπαιδευτής.

Για τον λόγο αυτό θέλω σήμερα να μοιραστώ μαζί σας οχτώ πράγματα που εύχομαι να είχα κάνει διαφορετικά.
Δεν έχω τη δυνατότητα να αλλάξω το παρελθόν αλλά μπορώ να αλλάξω το μέλλον. Μοιράζομαι τα παρακάτω επειδή ξέρω ότι υπάρχουν κι άλλοι εκεί έξω που είναι όπως ήμουν και θα μου άρεσε να ξέρουν ότι δεν είναι κακό το να μην είσαι τέλειος, αρκεί να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και να μη φοβάσαι να αλλάξεις.

1. Εστίαζα στα αποτελέσματα (όχι στη διαδικασία της μάθησης). Η ανταγωνιστικότητά που είχα ως δύτης διατηρήθηκε όταν ξεκίνησα να εκπαιδεύω.Τα αποτελέσματα ήταν σημαντικά. Έκρινα τα πάντα με βάση τις ελλείψεις και τα κενά και όχι με βάση την εμφάνιση ή τη βελτίωση που είχαν οι μαθητευόμενοι δύτες. Όταν δεν πετυχαίναμε τους στόχους της εκπαίδευσης ή των projects αμφισβητούσα την προσπάθεια, την αφοσίωση και τη συγκέντρωση τους. Όταν τους πετυχαίναμε, τίποτε άλλο δεν είχε σημασία. Ήμουν πρόθυμος να θυσιάσω πολλά για τη επίτευξη των στόχων, συμπεριλαμβανομένων τη σχέση μου με τους μαθητές μου, τον σεβασμό προς συναδέλφους και τους ιδιοκτήτες καταδυτικών κέντρων και την ακεραιότητα του σπορ. Αυτό δε βοηθούσε τους μαθητές μου. Αντί να εστιάζω στο αν πετύχαμε τους στόχους θα έπρεπε να είχα επικεντρωθεί ακόμα περισσότερο στο αν μάθαμε. Κάθε εκπαιδευτική κατάδυση και κάθε project είναι μια ευκαιρία για μάθηση και πολλές φορές η μάθηση αυτή είναι πιο αποτελεσματική στην αστοχία. Είναι μια ευκαιρία να επιτρέψουμε σε όλους να εξελιχθούν. Ο στόχος για κάθε νέο δύτη θα έπρεπε να είναι να μάθει, μιας και έτσι αποκτά τη νοοτροπία της ανάπτυξης και προετοιμάζεται για να κερδίσει αργότερα στη ζωή του, όταν θα έχει πολύ περισσότερη σημασία.

2. Εστίασα στη σοβαρότητα (κι όχι στην απόλαυση). «Εδώ κάνουμε κατάδυση, δεν παίζουμε! Εδώ φτιάχνουμε δύτες!»Πόσες φορές ήρθε στο μυαλό μου αυτή η σκέψη όταν ξεκίνησα να εκπαιδεύω; Πόσες φορές κοίταξα πίσω μου και αντί για χαμογελαστούς, χαρούμενους νέους δύτες, είδα σκυθρωπούς, φοβισμένους, ανθρώπους που δεν ήθελαν πια να καταδυθούν ή να πάρουν μέρος σε μια διοργάνωση επειδή φοβόντουσαν ότι δεν θα τα πάνε καλά ή θα επιπληχθούν; Υπερβολικά πολλές! Θα έπρεπε να είχα δώσει προτεραιότητα στην απόλαυση. Απόλαυση είναι η ευτυχία που νοιώθεις όταν προσπαθείς να γίνεις ο καλύτερος που μπορείς να γίνεις και κάνει τους δύτες ατρόμητους. Δεν είναι συνώνυμο της καλοπέρασης. Οι σπουδαίοι δύτες δεν πρέπει να είναι συνέχεια χαρωποί. Οι μαραθωνοδρόμοι θα σου πουν ότι ένας μαραθώνιος δεν είναι ακριβώς ευχάριστος, αλλά αυτοί τον απολαμβάνουν. Οι προπονητές και οι εκπαιδευτές μπορούν να εστιάσουν στην ευχαρίστηση που προσφέρει το κάθε σπορ και άθλημα και να είναι ταυτόχρονα απαιτητικοί. Μπορούν να δημιουργήσουν περιβάλλοντα γεμάτα προκλήσεις και συναγωνισμό ακούγοντας όμως ταυτόχρονα τους δύτες να λένε «αυτό ήταν τέλειο, πότε μπορώ να το ξανακάνω;». Μακάρι να το είχα μάθει νωρίτερα.

3. Προσπάθησα να εμπνεύσω μειώνοντας τους δύτες (κι όχι έχοντας υψηλές απαιτήσεις από αυτούς).
Εκπαίδευα χρησιμοποιώντας σαρκασμό και προσωπικές επιθέσεις. Νόμιζα ότι αν θυμώσουν αρκετά, θα γίνουν καλύτεροι. Αντί γι αυτό θα έπρεπε να είμαι απαιτητικός. Ένας απαιτητικός εκπαιδευτής περιμένει περισσότερα από τους δύτες, απ’ όσα περιμένουν οι ίδιοι από τον εαυτό τους. Λέει «Αυτό ήταν καλό – Τώρα καν’ το καλύτερα». Φέρνει αποτελέσματα βοηθώντας τους δύτες να βρουν το μεγαλείο που κρύβεται μέσα τους, αντί να πιστεύει ότι η πρόοδος έρχεται μέσα από την ταπείνωση. Οι απαιτητικοί εκπαιδευτές κάνουν τα μάτια των μαθητών τους να λάμπουν σε αντίθεση με αυτούς που ειρωνεύονται οι οποίοι απλά ρίχνουν λάδι στη φωτιά.

4. Πήρα τα εύσημα για τα καλά και κατηγόρησα άλλους για τα κακά (αντί να κάνω το αντίθετο).
Ήμουν πολύ βιαστικός στο να κατηγορώ τους μαθητές μου για την κακή τους προσπάθεια, την κακή τους συγκέντρωση και την κακή τους εκτέλεση, ενώ  σπάνια κοίταζα το δικό μου ρόλο στην μειωμένη τους απόδοση. Έκρινα τον εαυτό μου με βάση τις προθέσεις μου και τους μαθητές μου με βάση τις πράξεις τους. Αντί γι αυτό, θα έπρεπε να τους είχα δώσει τα εύσημα για την επιτυχία και να είχα πάρει την ευθύνη για τις περισσότερες από τις αποτυχίες τους. Όταν λες στους μαθητές ότι η καλή τους απόδοση οφείλεται στους ίδιους, επιστρέφουν αναζητώντας περισσότερες επιτυχίες. Δουλεύουν σκληρότερα στην κάθε εκπαιδευτική κατάδυση ή σεμινάριο. Τα δίνουν όλα για σένα επειδή ξέρουν ότι τα δίνεις όλα γι αυτούς. Αντί να πεις «Κοιτάξτε τι κατάφερα», πες στους μαθητές σου «Κοίτα τι κατάφερες να γίνεις» και αντί να τους κατηγορείς για τα λάθη τους, προσπάθησε να πάρεις ο ίδιος την περισσότερη ευθύνη. Όταν κατηγορείς έναν δύτη για ένα λάθος, αυτός πιθανότατα θα κατηγορήσει έναν άλλον δύτη και οι κατηγορίες θα συνεχιστούν χωρίς ποτέ κανείς να πάρει την ευθύνη. Αν όμως παραδεχτείς τα λάθη σου, οι μαθητές σου θα κάνουν το ίδιο.

5. Μίλαγα υπερβολικά (αντί να ακούω).
Είχα αρκετά μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου και τη γνώση που νόμιζα ότι είχα και ήμουν σίγουρος ότι όσα περισσότερα δίδασκα στους μαθητές μου τόσο το καλύτερο. Ήμουν αυθεντία. Τους έδινα όλες τις απαντήσεις αντί να τους ρωτήσω «Πώς μπορώ να βελτιώσω τα πράγματα ώστε να αποδόσεις καλύτερα;» Ήμουν πολύ καλός στο να δίνω διαλέξεις ενώ στην πραγματικότητα, έπρεπε να μάθω να ακούω. Μερικές φορές οι πράξεις και οι λέξεις των ¨παιδιών¨ μας, μας λένε ότι χρειάζονται ένα ρεπό, ένα διάλειμμα ή ίσως και να τους σπρώξουμε λίγο περισσότερο. Μερικές φορές λένε ακριβώς τι χρειάζονται για να εμπνευστούν, αν απλά αφιερώσεις χρόνο στο να τους ακούσεις. Οι καλύτεροι εκπαιδευτές είναι άνθρωποι που ακούνε, που αλληλεπιδρούν και που μαθαίνουν από τους μαθητές τους όσα κι οι μαθητές τους μαθαίνουν από αυτούς. Έχασα πολλές ευκαιρίες να μάθω.

6. Φερόμουν σαν στρατηγός (κι όχι σαν εκπαιδευτής).
Έλυνα κάθε πρόβλημα που υπήρχε στο καταδυτικό κέντρο. Έδινα συνεχείς οδηγίες. Έπαιρνα την ευθύνη από τους μαθητές  και περιόριζα τη δημιουργικότητα τους, με στόχο να δω αποτελέσματα. Θα έρεπε να τους είχα καθοδηγήσει και όχι να τους δίνω πάντα έτοιμη την απάντηση και να είχα αποδεχτεί την αποτυχία ως ένα φυσικό μέρος της μάθησης. Οι καλύτεροι εκπαιδευτές δε δίνουν πάντα την απάντηση. Λένε «Τι θα έκανες σε αυτή την κατάσταση» και «Που αλλού θα μπορούσες να είσαι τώρα».

7. Χρησιμοποιούσα το φόβο ως κίνητρο (και όχι την αγάπη).
Αν και δεν το συνειδητοποιούσα εκείνη τη στιγμή, προσπαθούσα να ηγηθώ και να παρακινήσω μέσω του φόβου. «Κάνε αυτό αλλιώς θα χάσεις – πάθεις αυτό, εκείνο και το άλλο! Κάνε αυτό αλλιώς φεύγεις από την ομάδα!Σίγουρα, αυτή η στρατηγική μπορεί να φέρει βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα αλλά δεν είναι ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο. Οι πιθανότητες που έχει να οδηγήσει σε ουσιαστική ανάπτυξη, συμμετοχή και απόλαυση του σπορ είναι από ελάχιστες έως ανύπαρκτες. Αντί γι αυτό, θα έπρεπε να είχα φερθεί όπως οι πιο επιτυχημένοι σημερινοί προπονητές αλλά και εκπαιδευτές και να είχα παρακινήσει τους μαθητές μου μέσα από την αγάπη και την προσωπική σχέση. Σκεφτείτε πώς θα αντιδρούσατε αν κάποιος απειλούσε το παιδί, το σύζυγό ή τα αδέρφια σας; Θα τους υπερασπιζόσασταν, ανεξάρτητα με το αν οι πιθανότητες είναι με το μέρος σας, επειδή τους αγαπάτε. Θα μπορούσε κάποιος να σας φοβίσει τόσο όσο να παλέψετε εξίσου σκληρά για κάποιον άλλον; Αποκλείεται! Τίποτα δεν είναι πιο δυνατό από ένα δεσμό αγάπης και σεβασμού ανάμεσα σε μαθητευόμενους δύτες και εκπαιδευτές που δουλεύουν μαζί. Καμία ομάδα δε θα παλέψει σκληρότερα από μια τέτοια ομάδα. Κανένας δύτης δε θα προσπαθήσει σκληρότερα για έναν εκπαιδευτή απ’ ότι θα προσπαθήσει για τον εκπαιδευτή που αγαπάει.

8.Φερόμουν σαν να τα ξέρω όλα (αντί να είμαι μετριόφρων).
Συνήθιζα να κάθομαι στο πίσω μέρος της τάξης στις παραδόσεις και να μην κάνω ποτέ ερωτήσεις για να δείξω ότι δεν είχα τίποτε άλλο να μάθω. Το πρόβλημά μου ήταν ότι εξίσωνα την ταπεινότητα και την περιέργεια με αδυναμία, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για δύναμη. Πολλοί εκπαιδευτές δε θα παραδεχτούν ποτέ ότι κάνουν λάθος, από φόβο ότι θα φανούν μαλθακοί. Πολλοί άνθρωποι σταματούν να μαθαίνουν καινούρια πράγματα από φόβο ότι αν παραδεχτούν ότι δεν τα ξέρουν όλα, θα φανούν αμόρφωτοι. Αντί να περάσω χρόνια παριστάνοντας ότι τα ξέρω όλα, έπρεπε να είμαι μετριόφρων, περίεργος και αφοσιωμένος στη διά βίου μάθηση. Κάθε εξαιρετικός προπονητής που έχω γνωρίσει ήταν ένας παθιασμένος μαθητής που ανακάλυπτε συνεχώς καινούρια πράγματα. Οι μαθητές θα σε συγχωρήσουν και θα είναι πολύ πιο πιθανόν να τα δώσουν όλα για σένα και για την ομάδα τους αν ξέρουν ότι είναι αποδεκτό να κάνεις λάθη, επειδή ακόμη κι ο εκπαιδευτής κάνει λάθη.

Δηλώνω ένοχος για κάθε μία από τις οκτώ προαναφερθείσες κατηγορίες.
Αλλά αυτό δεν είναι κακό επειδή πριν από λίγο καιρό είχα μια συζήτηση με τον Βασίλη που μου άλλαξε τη ζωή. Δεν είμαι ο εκπαιδευτής που ήμουν. Ούτε κατά διάνοια.
Δεν είμαι τέλειος και δεν πρέπει να είμαι.
Μερικές φορές δυσκολεύομαι να ρωτήσω «τι μάθαμε» όταν δεν πάμε καλά σε μία κατάδυση.
Μερικές φορές δεν καταφέρνω να αναγνωρίσω τα λάθη μου, να ακούσω και να είμαι μετριόφρων.
Όμως, όλα αυτά είναι αποδεκτά επειδή το ταξίδι μου δεν έχει τελειώσει.
Δεν πρέπει ποτέ να τελειώσει.
Δε θέλω να έχω μια καριέρα σαράντα χρόνων όπου να έχω ζήσει την ίδια σεζόν σαράντα φορές. Θέλω κάθε σεζόν που εκπαιδεύω να είναι καλύτερη από την προηγούμενη.
Προσπαθώ να γίνομαι καλύτερος κάθε μέρα και οι μαθητές μου πλέον το ξέρουν. Οι γονείς το ξέρουν. Και το ξέρω και ο ίδιος.

Εκπαιδευτές, το χρωστάμε στους ανθρώπους να αξιολογήσουμε τις μεθόδους μας με όση ειλικρίνεια και αν χρειάζεται και να πατήσουμε το κουμπί της επανεκκίνησης, όπως έκανα εγώ.
Βρείτε το κουράγιο να αλλάξετε, πάρτε την ευθύνη του ποιοι είστε και του τι κάνετε.
Κάντε τη διαφορά. Γίνετε καλύτεροι!